Κριτική για την Ουρανόπετρα από τον Κώστα Τραχανά

«Ουρανόπετρα» Γ.Καλπούζος Εκδόσεις Μεταίχμιο 2013 σελ.582
 

«…Κι η ζωή , θέλησε να τον ανταμείψει για το άλλο βλέμμα που της έριξε. Γιατί κι η ζωή ταμιευτήριο είναι .Άμα καταθέτεις καημό θα αναλάβεις καημό, και μάλιστα με τόκο. Αν όμως καταθέτεις ελπίδα κι ομορφιά και  χαμόγελο ,  θα τα πάρεις αβγατισμένα..».

 Όλο και πιο σπάνια συμβαίνει πια η ολοκλήρωση της ανάγνωσης ενός μυθιστορήματος να συνοδεύεται από μια έντονη αίσθηση αποχωρισμού και απουσίας. Στο πρόσφατο μυθιστόρημα του, ο συμπατριώτης μας Γιάννης  Καλπούζος ,επιτυγχάνει να δημιουργήσει ακριβώς αυτή την αίσθηση, διότι μετά το πέρας της ανάγνωσης των σχεδόν  600


πυκνογραμμένων σελίδων, νιώθει κανείς τη θλίψη του αποχωρισμού.

Διαβάζοντας την «Ουρανόπετρα» , ο αναγνώστης έχει την ψευδαίσθηση ότι ο Γιάννης Καλπούζος κάθεται απέναντι του και του τα λέει.

Είναι ένα βιβλίο πολύ ενδιαφέρον για να κατανοήσουμε τη «μικροιστορία» της Κύπρου και της Ελλάδας .Έχουμε να κάνουμε με ένα βιβλίο όπου το πρώτο λόγο έχει η μνήμη.

Στα τελευταία του έργα ο Γιάννης Καλπούζος μια μόνη έγνοια έχει: να δώσει συνείδηση στον άνθρωπο του τόπου του, τη συνείδηση της παρουσίας του σε έναν κόσμο που δεν είναι μόνο η γειτονιά του , η περιοχή  του και η πόλη του αλλά όλος ο κόσμος, πως οι αρετές και οι κακίες που τον χαρακτηρίζουν δεν είναι μόνο του τόπου του, αλλά κοινές σε όλους τους συνανθρώπους του σε όλη τη γη . 

Η «Ουρανόπετρα» είναι ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα , ένα ιστορικό –κοινωνικό μυθιστόρημα και ταυτοχρόνως ποιητικό.  Ένα περιπετειώδες ταξίδι προς τη γη των προγόνων, ένα παραμύθι για τη ζωή των  αφανών, από τα βάθη του χρόνου. Συνιστά το τρίτο μέρος μιας άτυπης τριλογίας («Ιμαρέτ» και «Άγιοι και Δαίμονες») που αναφέρονται στον ελληνισμό , στις εσχατιές του : Άρτα, Κωνσταντινούπολη , Κύπρος.

Μιλάμε για ένα ολοκληρωμένο , σύνθετο και διαφωτιστικό λογοτεχνικό εγχείρημα .

Στο μυθιστόρημα αυτό πρωταγωνιστεί ο έρωτας.

Το βιβλίο περιλαμβάνει δύο μέρη :Το μικρό χρονικό αρχίζει από το 1569 μέχρι το 1572, επί ενετοκρατίας στην Κύπρο και παρακολουθεί την ιστορία του φτωχού πάροικου Γερόλεμου , που μοιράζει στους γιούς του (Αντζουλή, Χρύσανθο, Βισέντζο και Μύρο) τέσσερα φυλαχτά.

 Το μεγάλο χρονικό αρχίζει δώδεκα γενιές αργότερα ,το 1892 μέχρι το 1917, επί αγγλοκρατίας στην Κύπρο  και παρακολουθεί την ιστορία του κεντρικού ήρωα  Αδάμου Χρυστοφή  , απόγονου του Γερόλεμου, αλλά συνυφαίνεται και με πραγματικά ιστορικά γεγονότα(η ήττα της Ελλάδας  του 1897 και ο πόλεμος 1912-13).

Πλήθος ακόμα μυθιστορηματικών ηρώων περιέχει το βιβλίο : τον παπα-Μύρωνα , τον Καρανό, τον Φήμη       Βερδάτο , την Αμέλια, τον μίστερ Μπορ, τον Χαόυζα, τον Αρέστη, την Αγγελέτα , τον Άλκη Παμιού, τη Νουριέ , τον Χατζηγιωρκή, τον Σώζο, τον Βολιό, τον Λάρκο, τον Μαυρόκωστα, τον Μαυροκορδάτο, τον Φίλιο Ζαννέτο κ.α.( Ο συγγραφέας έχει μια αυξημένη τρυφερότητα στη μεταχείριση των ηρωίδων και των ηρώων του).

Το «ταξίδι» του Αδάμου στην Ελλάδα γίνεται «μαθητεία». Μέσα στη νοτισμένη από μύθους και αίμα   Θεσσαλία και Ήπειρο, ο Αδάμος θα έρθει αντιμέτωπος με τη φρίκη…

Ο Αδάμος έρχεται επίσης σε επαφή με την ιστορία του φυλαχτού του πρόγονού του Γερόλεμου, προσπαθεί να συγκεντρώσει τις παραστάσεις από τα τέσσερα φυλαχτά, για να βρει τον κρυμμένο θησαυρό. Προσπαθώντας ο Αδάμος να ξετυλίξει το κουβάρι παλιών ιστοριών και να διαλευκάνει σκοτεινές οικογενειακές υποθέσεις θα χαθεί στους δαιδάλους της προσωπικής και συλλογικής μνήμης , στις πολλές «αλήθειες» των προσωπικών αφηγήσεων και ιστορικών αποτυπώσεων. Μια αναζήτηση ταυτότητας μέσα σε ένα αφιλόξενο και εχθρικό κόσμο. Κάθε απλός άνθρωπος σαν τον Αδάμο, είναι ικανός να βιώσει έντονα συναισθήματα και βίαια πάθη .Και ο κάθε άνθρωπος γίνεται τόσο διαφορετικός από τους ομοίους του, έτσι που η ζωή να αποκτά μοναδικότητα κι ανυπέρβλητη αξία , αναντικατάστατη καθώς είναι.

«Ουρανόπετρα! Μονολόγησε .Όπως η Αφροδίτη , που’ πεσε ο σπόρος απ’ τον ουρανό κι εγεννήθηκε στα κύματα. Ωσάν την Κύπρο! Ουρανόπετρα ένι κι ετούτη, που’ πεσε στη Μεσόγειο! Κι ο Γερόλεμος κι εγώ κι ούλοι που ζούμε δαμαί παιθκιά της Ουρανόπετρας είμαστε! Ένι ο θησαυρός μας! Κι όποιος εύρει τζαι τον προσωπικό του θησαυρό είντα άλλο θέλει στη ζωή ; Εν μου χρειάζεται άλλος , έχω την ιδική μου ουρανόπετρα , την Αγγελέτα!».

Ο βασικός κορμός που διατρέχει το βιβλίο είναι η ρήση του Αδάμου : «όπου πατώ είναι δικός μου δρόμος». Ο γενέθλιος τόπος , αυτός το τόπος που μας έλαχε να πατάμε , σε αυτόν τον τόπο πρέπει να συμβιώσουμε και να τον σώσουμε όταν απειλείται.

Ο συγγραφέα ξεκινά από τον μικρόκοσμο όπως αυτός εκπροσωπείται εξαντλητικά μέσα από τις εμπνευσμένες μικρολεπτομέρειες της ανθρώπινης φύσης και μεγεθύνεται μέσα από μια πρόταση ζωής, όπου οι αλλαγές λαμβάνουν οικουμενικό χαρακτήρα.

Στόχος του Γιάννη Καλπούζου δεν είναι η ιστορία αλλά η μυθοπλασία και μέσα από αυτήν θέλει να ξαναδιαβάσουμε την ελληνική Ιστορία.

Οι ακριβείς  χρονοτοπικές συντεταγμένες δεν καταργούν τη μυθική άλω του κειμένου , αλλά συγχωνεύονται μαζί της.

Ο χειμαρρώδης λόγος του συγγραφέα βοηθάει να αναπτύσσει την αφηγηματική κίνηση προς το παρελθόν  , μέσα από εξαίσιες λυρικές σελίδες ,από όπου αναδύονται ο φθορισμός της καθημερινής ζωής των απλών ανθρώπων, οι συζητήσεις , οι συναντήσεις , οι έρωτες, τα ήθη και τα έθιμα, τα σχόλια, η ποιητική ενός βίου ο οποίος επιστρέφει ως κυματισμός του παρελθόντος, που έχει για πάντα χαθεί.

Κωπηλάτες στη γαλέρα της ζωής , οι απλοί  άνθρωποι είναι έρμαια των περιστάσεων , όμηροι της Ιστορίας αλλά και του «εγώ » τους , αυτής της ανεξάντλητης δεξαμενής που αναζωογονεί τον τρόπο με τον οποίο πορευόμαστε.

Το βιβλίο αυτό μας μιλάει για τη αγάπη, τον έρωτα, την πίστη , τη φιλία , την ομορφιά , το όνειρο, την επιτυχία , τον φόβο ,την αδικία, την ήττα, τον πατριωτισμό, τον ελληνισμό, το δέσιμο με τους προγόνους, την συνύπαρξη των λαών,  το καλό και το κακό ,  το χρόνο που δεν αντιστρέφεται ,  την κατεύθυνση της ζωής ,  τον Ανεπιθύμητο από τους ανθρώπους (το θάνατο),τη μοίρα και το μέλλον.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που μας προσφέρει μια σειρά από πολυσχιδείς αναγνώσεις.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα μέσα στη μετριότητα των ημερών.

Ο Γιάννης Καλπούζος γεννήθηκε στο χωριό Μελάτες της Άρτας το 1960. Έχει γράψει ποιητικές συλλογές , μυθιστορήματα , διηγήματα και στίχους για τραγούδια.

Άλλα έργα του είναι : «Μόνο να του άγγιζα» , «΄Ερωτας νυν και αεί», «Ιμαρέτ: Στη σκιά του ρολογιού»(Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ), «Άγιοι και Δαίμονες- Εις ταν πόλιν» κ.α.

 

                                             Γράφει : Ο Κώστας Τραχανάς