ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ( της Δέσποινας Νάσιου)

                                     ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΛΕΨΥΔΡΑ ΤΕΥΧΟΣ 1

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ, Εις ταν Πόλιν

  Συναρπαστικό πολυεπίπεδο μυθιστόρημα που σηματοδοτεί ένα ταξίδι σε χρόνους μακρινούς (1808-1831) και σε τόπους-σταθμούς της ελληνικής ιστορίας με κεντρικό σημείο αναφοράς την Κωνσταντινούπολη. Ο αναγνώστης κατακλύζεται από ολοζώντανες εικόνες, έντονα συναισθήματα,  πολυποίκιλα χρώματα και μεθυστικά αρώματα μιας άλλης εποχής, την οποία ο συγγραφέας καταφέρνει να αναπαραστήσει με τρόπο μοναδικό και, αναμφίβολα, πειστικό.

  Ο κύριος τόπος δράσης είναι η Πόλη των αρχών του 19^ου αιώνα και βασικός αφηγητής ο αρωματοποιός Τζανής Κομνάς, που, εξιστορώντας την ιστορία της οικογένειάς του, αποτυπώνει ταυτόχρονα την ιστορία του τόπου και του κόσμου της εποχής του. Γύρω από τον κεντρικό ήρωα ο Γιάννης Καλπούζος τοποθετεί ένα πλήθος προσώπων, φανταστικών
και πραγματικών. Μέσα από τις διαδρομές των ηρώων, που είναι γεμάτες από περιπέτειες και  συνεχείς ανατροπές, ζωγραφίζει στον καμβά του τη μυθοπλασία και την πραγματικότητα με τέτοια ζωντάνια, ώστε να προκαλεί τον αναγνώστη να αναρωτηθεί πού αρχίζει ο μύθος και πού σταματά η αλήθεια των ιστορικών γεγονότων. Η προσεγμένη δομή του κειμένου, που διανθίζεται από περιγραφές, πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις και ημερολογιακές καταγραφές, η ολοένα κλιμακούμενη πλοκή των γεγονότων, η γλαφυρότητα του ύφους κι ο εκφραστικός πλούτος καθώς και οι ορθά δομημένοι χαρακτήρες διατηρούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο έως και την τελευταία σελίδα του απολαυστικού αυτού βιβλίου. Αναντίρρητα, ο συγγραφέας σμιλεύει το κείμενό του με τη μαγευτική γλώσσα που χρησιμοποιεί, η οποία αποτελεί το ουσιαστικό μέσο μεταφοράς του αναγνώστη στην εποχή που περιγράφει. Γλώσσα που είναι αληθινό κομψοτέχνημα, ιδιαίτερα γοητευτική, μαγευτική και μελωδική, την οποία δεν διστάζει να μεταπλάσει από ήρωα σε ήρωα, για να αποτυπώσει καλύτερα πρόσωπα και καταστάσεις, καταδεικνύοντας το πολυπολιτισμικό καθεστώς της Πόλης. Με την αμεσότητα του λόγου του εισάγει εύστοχα τον αναγνώστη τόσο στο κλίμα του μυθιστορήματος όσο και στην ψυχολογία των ηρώων.

   Χρησιμοποιώντας, μάλιστα, αυτή τη γλωσσική ποικιλία ο Γιάννης Καλπούζος   επιτυγχάνει να προσδώσει με αριστοτεχνικό τρόπο μια πλειάδα πληροφοριών για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Αποτυπώνει εξαιρετικά τη λαογραφία, τη γεωγραφία και, κυρίως, την ηθογραφία των ανθρώπων της εποχής. Πιο συγκεκριμένα, γνωστοποιεί στοιχεία για τα ήθη και τα έθιμα, για τα τραγούδια και τα παιχνίδια, τις διδακτικές μεθόδους, τα σχολεία, τις θρησκείες και τις διακλαδώσεις τους.

   Ο αναγνώστης παρακολουθεί το ιστορικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό υπόβαθρο της Κωνσταντινούπολης -και όχι μόνο- στις αρχές του 19^ου αιώνα. Πληροφορείται για τις σχέσεις διαφόρων επιπέδων ανάμεσα σε ρωμιούς και ξένους, χριστιανούς, μουσουλμάνους και εβραίους· για τη συνύπαρξη, με άλλα λόγια, φυλών, εθνών και θρησκειών, φανερών ή κρυφών, επιλεγμένων αλλά και επιβεβλημένων. Επιπλέον, για τους δεσμούς φιλίας, πίστης και αφοσίωσης σε ανθρώπους, στόχους και ιδανικά, μα και για τις συναλλαγές απλών ανθρώπων με την εξουσία καθώς και για την επιβολή της θέλησης και την επίδειξη της δύναμης των ισχυρών έναντι των αδυνάτων. Βιώνει συμπάσχοντας με τους ήρωες ποικίλα ανθρώπινα πάθη· αισθάνεται τον πόθο και γεύεται τον έρωτα, νιώθει τον φόβο και την ανασφάλεια, παρατηρεί συμπεριφορές φανατισμού, μισαλλοδοξίας και αλαζονείας, παγιδεύεται στη μοναξιά και τα αδιέξοδα, μπερδεύεται σε ένα σκηνικό προκαταλήψεων, ανάμεσα σε μυστικά και ψέματα, και βρίσκεται αντιμέτωπος με τη φρίκη του πολέμου, τις κτηνωδίες των ανθρώπων που χάνουν την ουσία της ύπαρξής τους και παραφέρονται κυριευμένοι από μίσος και άγνοια έχοντας μετατραπεί σε όχλο. Παράλληλα, ο αναγνώστης παρατηρεί τις χαρές της ζωής και την αισιόδοξη πλευρά της, τον οραματισμό και την ψυχική δύναμη του ανθρώπου που ονειρεύεται , που θέλει να επιβιώσει και να ζήσει αξιοποιώντας τις ικανότητες και τις δεξιότητές του, που μάχεται και αγωνίζεται να βελτιώσει τη θέση του.

  Αναμφίλεκτα, το αξιόλογο αυτό λογοτέχνημα αποτελεί τροφή για σκέψη, γιατί γεννά προβληματισμούς και διλήμματα και προσφέρει άπλετο υλικό για στοχασμό και ιδεολογική εμβάθυνση. Αποδεικνύει, κατά κύριο λόγο, πως ανάλογα με τις καταστάσεις κάθε άνθρωπος, ο ίδιος άνθρωπος, μπορεί  ταυτόχρονα να λειτουργεί ως άγιος ή ως δαίμονας. Έτσι, ο καθένας έρχεται αντιμέτωπος με τον εαυτό του, διότι γνωρίζει τα πάθη, αποκαλύπτει τους πόθους και ανακαλύπτει τους φόβους που κρύβει μέσα του, επιφανειακά ή βαθύτερα.

  Το αποτέλεσμα της συστηματικής έρευνας, της ενδελεχούς και υπεύθυνης εργασίας του Γιάννη Καλπούζου αποτελεί έμπνευση για τον αναγνώστη και τον διδάσκει  ικανοποιώντας παράλληλα την αισθητική του δίψα. Δημιουργώντας στο αναγνωστικό κοινό ένα πλήθος συναισθημάτων, θέτει ερωτήματα και αποδεικνύει εμφανώς ότι το προσεγμένο λογοτεχνικό κείμενο ισοδυναμεί με αληθινή απόλαυση.   

                                                                                          

                                              Δέσποινα Νάσιου

                    Φιλόλογος κλασικής ειδίκευσης - Θεολόγος, 
                    Υποψήφια Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας Α.Π.Θ.