Αναζητώντας την ελευθερία
Μια ιστορική έρευνα του Πέτρου Παπαπολυβίου*, η οποία διαβάζεται σαν μυθιστόρημα
(Του Γιάννη Καλπούζου)
Σελίδες 338
Εκδόσεις: Επίκεντρο
Σε άγνωστες πτυχές της ιστορίας για το ευρύ κοινό, και όχι μόνο, μας μεταφέρει το βιβλίο του Πέτρου Παπαπολυβίου: "Αναζητώντας την ελευθερία". Με επίκεντρο τους Κύπριους στρατιώτες που κατατάχτηκαν στους συμμαχικούς στρατούς κατά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, ταξιδεύει από την Κύπρο στην Θεσσαλονίκη, στη Χαλκιδική, στην Καλαμάτα, στην Κατερίνη, στη Λάρισα, στην Αθήνα, στη Μέση Ανατολή και σε πόσα ακόμα μέρη.
Με γλώσσα που συνδυάζει αριστοτεχνικά τον ακαδημαϊκό λόγο με αυτόν του καλού μυθιστοριογράφου αφηγείται, παρατηρεί, περιγράφει, σκιαγραφεί, επισημαίνει, γεννά ατμόσφαιρα και συγκινησιακές φορτίσεις, ανοίγει και κλείνει θεματικούς κύκλους, δίνει τις απαραίτητες επεξηγήσεις και υπεισέρχεται στα της ψυχής των πραγματικών προσώπων που παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου με αποτέλεσμα να κτίζεται ένα ιστορικό και συνάμα λογοτεχνικό έπος.
Είκοσι χιλιάδες Κύπριοι (άντρες και γυναίκες) κατατάχθηκαν για να πολεμήσουν τον φασισμό τα χρόνια 1939-1945, όταν η Κύπρος δεν αριθμούσε περισσότερους από τετρακόσιες χιλιάδες κατοίκους. Συνάμα πρέπει να σημειωθεί ότι οι Κύπριοι μην υπηρετώντας στον αποικιοκρατικό στρατό των Άγγλων στο νησί, ήσαν αμάθητοι από όπλα. Όσο για "το πιο χειροπιαστό πειστήριο της κυπριακής πολεμικής συμμετοχής", όπως αναφέρει ο Παπαπολυβίου "αποτελούν οι τάφοι εκατοντάδων Κυπρίων στρατιωτών του βρετανικού στρατού, που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια του πολέμου και βρίσκονται σε κοιμητήρια διαφόρων χωρών της Ευρώπης (Βρετανία, Ελλάδα, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Ιταλία, Πολωνία, Σερβία, Τσεχία), της Ασίας (Ισραήλ, Λίβανος, Συρία), της Βόρειας Αφρικής (Αίγυπτος, Ερυθραία, Λιβύη, Σουδάν, Τυνησία) και στην Κύπρο".
Αυτή και μόνο η αναφορά αρκεί για να γεννήσει ποταμούς συναισθημάτων και σκέψεων και να διαπεράσει ρίγος τη ραχοκοκαλιά των σημερινών Ελλαδιτών και Κυπρίων.
Τα γεγονότα που καταγράφει ο Παπαπολυβίου έχουν κατακλυσμιαίο χαρακτήρα: Τουρκοκύπριοι κατατάσσονται στον βρετανικό στρατό και προσπαθώντας να αποφύγουν την αιχμαλωσία μετατρέπουν τα ονόματά τους σε ελληνικά• φτωχοί Έλληνες αγρότες κρύβουν Άγγλους και Κυπρίους στρατιώτες, δραπέτες από τα στρατόπεδα αιχμαλώτων, παρά τις συστάσεις και τις εκτελέσεις άμαχου πληθυσμού ως αντίποινα από τις χιτλερικές κατοχικές δυνάμεις• βομβαρδισμοί από γερμανικά και ιταλικά αεροπλάνα στην περιοχή της Μόρφου, στην Καλαμάτα και αλλού• έρανοι στην μεγαλόνησο υπέρ της Ελλάδας το 1940• η περίθαλψη έξι χιλιάδων προσφύγων στην Κύπρο από τη Χίο, τη Σάμο και τα Δωδεκάνησα το 1942• η σύσταση, η επάνδρωση και οι περιπέτειες του "Κυπριακού Συντάγματος"• οι αποδράσεις αιχμαλώτων από το στρατόπεδο "Παύλος Μελάς" στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης, όπου κρατούνταν πάνω από χίλιοι Κύπριοι στρατιώτες, και η οδύσσειά τους να διαφύγουν προς τη Μέση Ανατολή• οι περιπέτειες άλλων που συλλαμβάνονται στην Καλαμάτα, μεταφέρονται στην Αθήνα και καταλήγουν στην Κίμωλο• δίκτυα Ελλήνων πολιτών που φροντίζουν να φυγαδεύσουν Άγγλους στρατιώτες• κρυψώνες στο Πήλιο, στην Ύδρα, στα Μέγαρα, στη Σπάρτη, σε σπίτια και σε μοναστήρια• το συναισθηματικό δέσιμο των χωρικών, που προσφέρουν με κίνδυνο της ζωής τους φιλοξενία, με τους φυγάδες• η περίπτωση της Λέλας Καραγιάννη, μητέρας επτά παιδιών, που φρόντισε και περίθαλψε δεκάδες στρατιώτες των συμμάχων στην Αθήνα και εξέδιδε πλαστές ταυτότητες προκειμένου να ταξιδέψουν στη Μικρά Ασία• και πόσα άλλα.
Στο βιβλίο περιέχονται πολλές ανθρώπινες ιστορίες, όπως αυτή του αιχμάλωτου και δραπέτη Κώστα Γεωργίου, ο οποίος παρότι παντρεμένος στην πατρίδα του αρραβωνιάστηκε στη Χαλκιδική την κόρη της οικογένειας που τον έκρυβε, αλλά όταν πιέστηκε να την παντρευτεί εξαφανίστηκε με πρόσχημα ότι θα ταξίδευε στη Θεσσαλονίκη• κι αλλού τα δίστιχα που τραγουδούσαν οι στρατιώτες κατά την αποχώρησή τους από την Κύπρο: "θα φύγω φίλοι κλάψετε και σεις εχθροί χαρείτε/ μάνα μου και πατέρα μου στα μαύρα να ντυθείτε".
Δεν απουσιάζουν και οι προδοτικές συμπεριφορές: τα μηνύματα που εξέπεμπαν οι ελληνικές εκπομπές του ραδιοσταθμού του Βερολίνου με εκφωνητή τον Ε. Κυριάκη για την καλλιέργεια φιλοχιτλερικού αισθήματος κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου• προκηρύξεις της δωσίλογης κυβέρνησης Τσολάκογλου με απειλές προς τους "εγκληματίες" Έλληνεςπου έκρυβαν Άγγλους στρατιώτες και με παροτρύνσεις προς τους φιλήσυχους και νομοταγείς πολίτες να τους καταδώσουν επ' αμοιβή από χίλιες μέχρι δέκα χιλιάδες δραχμές• καθώς και περιπτώσεις συνεργατών των κατακτητών, όπως ο περιβόητος Περικλής Νικολαΐδης στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος μεταξύ άλλων εμφανιζόταν σε χωρικούς ως Άγγλος στρατιώτης, ζητούσε να τον κρύψουν κι όταν το έπρατταν τους κατέδιδε.
Στις σελίδες του βιβλίου και ρήσεις όπως αυτή του Δ. Ψαθά "Α ρε Αγγλία πού κατάντησες να σε τρέφη η Ελλάδα", (αναφερόταν στην περίθαλψη και φιλοξενία ανδρών του συμμαχικού εκστρατευτικού σώματος στην κατοχική Αθήνα), δίνοντάς μας σήμερα έρεισμα για ποικίλους συνειρμούς.
Από την σελίδα 163 και μέχρι το τέλος, ο Παπαπολυβίου παραθέτει την τραγική και συνάμα απολαυστική μαρτυρία του Κύπριου στρατιώτη Γεώργιου Πέτρου, καθώς και τα γράμματα τα οποία έστελνε στους δικούς του, ενώ στις υποσημειώσεις καταχωρεί πλήθος διαφωτιστικών πληροφοριών.
Ο Πέτρος Παπαπολυβίου με το "Αναζητώντας την ελευθερία" αιχμαλωτίζει ύστερα από εμβριθή και κοπιαστική έρευνα το αποτύπωμα ενός από τα σημαντικότερα κομμάτια της νεότερης ιστορίας μας, το μεταβολίζει με την εξαιρετική γλώσσα, τις παραπομπές, τις επεξηγήσεις, την ξεκάθαρη τοποθέτησή του και τη δομή που επέλεξε σε ευανάγνωστο από κάθε άποψη βιβλίο και μας προσφέρει πολύτιμες γνώσεις, αναγνωστική ευφορία και την αφορμή να στοχαστούμε πολλά μέσα από το χτες για το σήμερα.
*Αναπληρωτής καθηγητής σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας Πανεπιστημίου Κύπρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου